बिटकॉइन BTC ( Bitcoin ) विषयी सविस्तर माहिती

बिटकॉइन (BTC) म्हणजे काय? तो कसा कार्य करतो? सविस्तर माहिती

     सध्या जगभर डिजिटल चलनाची (Cryptocurrency) मोठी चर्चा आहे. त्यातील सर्वात प्रसिद्ध आणि आद्य क्रिप्टोकरन्सी म्हणजे बिटकॉइन (Bitcoin). बिटकॉइन ही एक डिजिटल चलन प्रणाली आहे जी कोणत्याही सरकार किंवा बँकेच्या नियंत्रणाशिवाय कार्य करते. चला तर मग सविस्तर माहिती घेऊया की बिटकॉइन काय आहे, तो कसा कार्य करतो, त्याचे फायदे-तोटे काय आहेत आणि भविष्यातील दृष्टीकोन काय आहे.

 बिटकॉइन म्हणजे काय?

     बिटकॉइन (BTC) हे एक डिजिटल चलन आहे जे केवळ इंटरनेटवर उपलब्ध आहे. याला आपण Virtual Currency किंवा Cryptocurrency असंही म्हणतो.

    2009 साली सातोशी नाकामोतो (Satoshi Nakamoto) या टोपणनावाने ओळखल्या जाणाऱ्या व्यक्तीने किंवा गटाने हे चलन तयार केले

    बिटकॉइन हे Decentralized चलन आहे, म्हणजेच यावर कोणत्याही देशाचे सरकार, केंद्रीय बँक किंवा संस्था नियंत्रण ठेवत नाही. हे एक मुक्त आणि पारदर्शक आर्थिक व्यवहार करणारे माध्यम आहे.

बिटकॉइन कसे कार्य करते?

    बिटकॉइनचे कार्य ब्लॉकचेन (Blockchain) या तंत्रज्ञानावर आधारित असते. ब्लॉकचेन ही एक डिजिटल खातेपुस्तक प्रणाली आहे जिच्यामध्ये सर्व व्यवहारांची नोंद कायमस्वरूपी ठेवली जाते. प्रत्येक व्यवहार (Transaction) एक ब्लॉक म्हणून नोंदवला जातो आणि हे ब्लॉक्स एकमेकांशी जोडलेले असतात.

1. Decentralized System:

        बिटकॉइन कोणत्याही मध्यस्थाशिवाय काम करते. म्हणजेच तुम्ही जर कोणाला बिटकॉइन पाठवले, तर त्या व्यवहारात बँक, सरकार किंवा इतर कोणी हस्तक्षेप करत नाही.

2. Peer-to-Peer Network: 

    बिटकॉइन प्रणालीमध्ये Peer-to-Peer (P2P) नेटवर्क वापरले जाते. म्हणजेच दोन व्यक्ती एकमेकांशी थेट व्यवहार करतात.

3. Cryptography:

     बिटकॉइन व्यवहार सुरक्षित ठेवण्यासाठी मजबूत क्रिप्टोग्राफीचा वापर केला जातो. त्यामुळे फसवणूक किंवा डुप्लिकेट व्यवहार होणे अत्यंत कठीण असते.

 4. Mining (मायनिंग):

     बिटकॉइन व्यवहारांची पुष्टी करणारी प्रक्रिया म्हणजे ‘मायनिंग’. मायनर्स (Computers with high processing power) ही कामे करतात. यासाठी त्यांना काही प्रमाणात नवीन बिटकॉइन्स बक्षीस म्हणून दिले जातात. ही प्रक्रिया जरा जड आणि वेळखाऊ असते.

·      बिटकॉइनचे उपयोग

डिजिटल पेमेंट: बिटकॉइनचा वापर तुम्ही ऑनलाईन खरेदीसाठी करू शकता. काही वेबसाइट्स आणि ई-कॉमर्स कंपन्या बिटकॉइन स्वीकारतात.

गुंतवणूक (Investment): आजकाल अनेक लोक बिटकॉइनमध्ये गुंतवणूक करत आहेत. याच्या किंमतीत मोठ्या प्रमाणावर चढउतार होत असल्याने यातून नफा मिळू शकतो.

अंतरराष्ट्रीय व्यवहार: बिटकॉइनमुळे कोणत्याही देशात जलद आणि कमी खर्चात पैसे पाठवता येतात.

बिटकॉइनचे फायदे -

    स्वतंत्रता:- कोणत्याही बँकेचे किंवा संस्थेचे नियंत्रण नसल्याने पूर्ण आर्थिक स्वतंत्रता मिळते.

    गोपनीयता:- बिटकॉइन व्यवहार करताना तुमचे वैयक्तिक तपशील शेअर करावे लागत नाहीत.

    कमी व्यवहार शुल्क:- संपूर्ण व्यवहार ऑनलाईन असल्यामुळे व्यवहार शुल्क अतिशय कमी असते.

    ग्लोबल वापर:- बिटकॉइन कोणत्याही देशात वापरता येतो. यामध्ये चलन रुपांतरणाची गरज नाही.

बिटकॉइनचे तोटे

अनिश्चित किंमत: बिटकॉइनची किंमत खूप चढउतार करते. त्यामुळे तोटे होण्याची शक्यता असते.

सुरक्षिततेचा धोका: तुमचे बिटकॉइन वॉलेट जर योग्यरित्या संरक्षित नसेल, तर हॅकिंगचा धोका असतो.

कायदेशीर स्थिती: बिटकॉइनबाबत अजूनही अनेक देशांमध्ये स्पष्ट कायदे नाहीत. भारतातही त्याबाबत सुस्पष्ट धोरण नाही.

मर्यादित व्यवहार: सर्व ठिकाणी बिटकॉइन स्वीकारले जात नाहीत. त्यामुळे वापर मर्यादित आहे.

भारतातील स्थिती

    भारत सरकारने क्रिप्टोकरन्सीबाबत काही धोरणात्मक पावले उचलली आहेत. बिटकॉइनला पूर्णतः बेकायदेशीर घोषित केलेलं नसून, त्यावर काही प्रमाणात कर लावला जातो. बिटकॉइनमधून मिळणाऱ्या नफ्यावर भारतात सध्या 30% कर लागू केला जातो.

बिटकॉइनचे भविष्य

    बिटकॉइनच्या मागणीमध्ये वाढ होत असून, भविष्यात हे डिजिटल चलन अधिक प्रचलित होण्याची शक्यता आहे. अनेक मोठ्या कंपन्या आणि बँका याकडे आकर्षित होत आहेत. यामुळे भविष्यात बिटकॉइन एक मान्यताप्राप्त डिजिटल चलन होऊ शकते.

 ***  

    बिटकॉइन ही एक क्रांतिकारी कल्पना आहे जी पारंपरिक आर्थिक प्रणालीला पर्याय देऊ शकते. यामध्ये मोठ्या प्रमाणावर संधी आणि धोके दोन्हीही आहेत. त्यामुळे बिटकॉइनमध्ये गुंतवणूक किंवा वापर करताना योग्य माहिती, सुरक्षितता आणि सावधगिरी आवश्यक आहे.